NHỮNG CUỐN SÁCH KỶ NIỆM.

NHỮNG CUỐN SÁCH MỘT THỜI ,

Những năm cấp 2 lũ chúng tôi có 4 đứa thân nhau đều mê truyện nên bao giờ cũng chiếm một bàn gần cuối lớp cho dễ bề cựa quậy. Trong 4 đứa thì có 3 thằng đều mê vẽ hơn học . ( Sau này chỉ có một thằng theo nghề họa sĩ khi vừa học xong lớp 7- Trường năng khiếu của tỉnh về hốt) . Những phóng tác biếm họa mọi thể loại gây nên những trận cười không thể hãm được trong giờ học. Không cười sao được khi vẽ máy bay ta bắn nhau với máy bay địch chảy cả....máu đỏ lòm .( Ấy là do có đứa bôi thêm mực đỏ vô cho nó hoành tráng). Sau nhiều lần bị nhắc nhở , thầy Lai bắt cả bàn đứng dậy và gắp 2 thằng tôi nhét vào bàn toàn con gái.

Kể từ hôm đó tôi ngồi kẹp giữa 2 cái tượng đồng vô hồn. Khỏi phải nói sự khó chịu, bứt rứt hành hạ thế nào. Bên trái tôi , ngồi đầu bàn là con Vinh . Nó nhỏ nhắn nhưng có khuôn mặt lạnh tanh , ít nói. Nó dân thành phố Vinh nhưng theo chị là giáo viên dạy cấp 3 lên đây nhập học vào đầu năm . Là tôi cũng chỉ loáng thoáng biết chung chung chứ tuyệt nhiên hai bên chẳng hề hỏi qua nhau một lời nào.

Cả một thời gian dài tôi chỉ mong tiếng trống giờ ra chơi để thoát cảnh ngồi tù mà thầy Lai tuyên án. Chẳng được cựa quậy, rọ rậy thì quay qua ngồi nghe...sấm. Lâu dần rồi cũng quen .

Mỗi lần làm bài kiểm tra hồi còn bàn cũ , chúng tôi ngó nghiêng nhau thoải mái. Lên đây ngồi môn tóan chết tiệt có tiết kiểm tra không làm được thì thôi bỏ qua, ngó nghiêng làm khỉ mốc gì.

Giờ ra chơi , con Vinh vẫn thường ngồi tại chỗ đọc sách. Nó đọc truyện. Một hôm thấy nó ngồi đọc truyện giở ra trang có minh họa , tôi tò mò ghé mắt vào xem rồi buột miệng :

- Minh họa của Văn Đa . Ông này vẽ ẩu lắm .

Hình như lần đầu tiên , con Vinh ngước nhìn tôi có vẻ thân thiện :

- Tân cũng đọc cuốn này rồi à ?

- Mình có biết là cuốn gì đâu, nhưng nhìn nét vẽ thì biết là ai vẽ minh họa. Văn Đa vẽ lớt phớt và nguệch ngoạc lắm.

Hắn vội lật lại trang đầu cuốn sách và à lên :

- Đúng rồi này , trình bày minh họa là Văn Đa .Thế người nào vẽ minh họa ung (ông) cũng biết à.

Tôi quả quyết không cần nghĩ.

- Sách Kim đồng , mình có thể nhận biết gần hết họa sĩ vẽ minh họa và truyện tranh.

Nó khen :

- Ung giỏi thật đấy . ( Ung là phương ngữ , biến âm của từ ông)

Tưởng rằng là xong , nhưng buổi học hôm sau , trước khi ra về , nó bảo nán lại một tý. Thì ra trong nó vẫn nghi hoặc khả năng thầy bói ăn may của tôi. Nó lôi trong cặp ra một xấp chừng 5 - 6 cuốn sách , thuộc tủ sách " Việc nhỏ nghĩa lớn " của nhà xuất bản Kim Đồng và thêm cuốn "Lá cờ thêu sáu chữ vàng". Đây là loại sách ra từng tập viết về gương người tốt việc tốt , mỗi bài thường vẫn có minh họa riêng. Nó giở ra những trang có vẽ hình minh họa , hỏi rằng ai vẽ, tôi chỉ đâu đúng đó , chả trật phát nào. Nó thán phục lắm.

- A đúng rồi , dưới hình minh họa có chữ ký của họa sĩ nên ung liếc nhanh thấy chứ gì ?

Tôi hào hứng nói với nó :

- Không cần nhìn . Mỗi họa sĩ có nét vẽ riêng cũng như chữ viết vậy. Tạ Thúc Bình có nét vẽ nghiêng về cổ kính dân gian , vẽ khuôn mặt luôn bầu bĩnh hiền từ không vẽ khuôn mặt độc ác được . Ông này vẽ minh họa chuyện cổ tích nhất xứ . Cửu Long Giang có lẽ là họa sĩ miền Nam nên vẽ xe tăng súng ống quân Mỹ cực giống. Nguyễn Bích có nét vẽ gãy , gương mặt xương xương vuông, vẽ nhiều truyện tranh về chống quân xâm lược Nguyên Mông. Ông ấy vẽ gương mặt Thoát Hoan và Ô Mã Nhi mắc cười và thấy ghét muốn đấm thẳng vào mặt luôn. Nhưng mình vẫn thích Huy Toàn , ông vẽ sống động đến cả từng chi tiết nhỏ nhất. Này nha , đây cái chai nằm lăn lóc thì phía xa xa có cái nút văng ra xa thấy chưa?Những sách ông vẽ minh họa đều làm mình mê.

Hắn ngồi ngẩn tò te trước những bức minh họa trong sách tôi vừa chỉ. Tôi còn nói rằng , với nhiều người , chỉ là đọc truyện không chú ý minh họa nhưng với mình thì phải biết ai là người trình bày minh họa . Lâu dần thành quen.

Hôm đó cả hai về muộn giữa nắng trưa . Và lần đầu tiên tôi biết ga lăng xách chiếc cặp cồng kềnh nặng vì sách giúp một đứa con gái nhưng bù lại mượn được mấy cuốn của nó về đọc.

Từ hôm đó , mặc dù chẳng nói chuyện với nhau , nhưng chúng tôi ở trong bầu không khí như loãng ra dễ thở hơn , thay cho không khí đặc quánh khó chịu trước đây . Tự dưng có được sự thông thoáng. Những lần làm bài kiểm tra toán , nó không còn bưng bít mà cố ý hạ thấp tay cho tôi nhìn chỉ vì tôi lười học toán. Cũng vì được ngó nhìn , tôi phát hiện ra dưới tóc mai nó , nó có một cái bớt màu nâu đỏ chừng nửa đốt ngón tay chờm ra chút ít khỏi tóc. Cái bớt ấy trở thành quen thuộc mỗi khi tôi nhìn nghiêng qua nó hướng lên bàn giáo viên.

Rồi chẳng biết từ khi nào nó đều đặn mang sách truyện cho tôi mượn. Nó cần mẫn lặng thinh như con ong chăm chỉ, cho mượn mà không yêu cầu trao đổi. Lũ chúng tôi như những con mọt sách nhưng toàn gặp thứ "chằng" phải có sách trao đổi. Sách nó cho mượn đọc xong tôi lại tuồn cho mấy đứa kia đọc tiếp. Sách được quay vòng dựa trên sự trao đổi với nhóm của nhà máy in cũng từ Vinh sơ tán lên. Chúng nó thuộc dân "có sổ gạo " nhiều sách lắm nhưng phải có sách đối ứng. Nông dân bảy mươi đời như tôi có tiền đâu mua sách. Dùng cuốn này đổi cuốn khác chưa đọc. Tất cả các sách truyện hầu hết đều mang chữ ký và tên chị nó - Lê Thi Minh Thái hoặc đóng dấu thư viện. Có những truyện xuất bản từ xa xưa như " Dế mèn phiêu lưu ký " với phần minh họa của họa sĩ Ngô Mạnh Lân , sách úa vàng như muốn rời ra từng mảnh. Chị nó là giáo viên toán , nó cũng giỏi toán , thế nhưng chịu khó mua sưu tầm được nhiều sách truyện ghê. Sau này nó nói nhà nó ở Vinh , có hẳn một tủ sách truyện của bố , có cả " Tam quốc diễn nghĩa " , " Thủy Hử " nhưng nó không đọc. Tôi mơ mình nằm bẹp trong trong cái tủ sách ấy làm loài gặm nhấm . Nó cười thật hiền lành.

Bước qua năm lớp 7 , Thầy Lai vẫn làm chủ nhiệm. Và chỗ ngồi vẫn đóng đinh như năm trước. Nhưng bây giờ đã khác , chúng tôi đã trở thành thân thiện hơn. Cái lạnh lùng của tượng đồng buổi ban đầu đã bay đi hết . Nó cũng cảm thấy thích thú khi xem minh họa và cũng cảm phục Huy Toàn vẽ đẹp dễ thương .Thấy nó viết chữ hơi tròn và đứng , tôi khuyên :

- Vinh nên viết hơi nghiêng đi một chút , một chút thôi sẽ đẹp. Chữ nét nghiêng nhìn mềm đẹp hơn chữ nét đứng.

Nó nghe theo và quả thật là chữ đẹp hơn chút chút . Tôi và nó mặc dù chẳng nói chuyện với nhau nhiều , nhưng trong ánh mắt thấy thật nhiều cảm mến. Nhất là những khi nó tìm được cuốn sách hay đem cho tôi mượn.Có hôm nó khệ nệ lôi từ cặp ra cuốn sách dày cộp, nặng nề - đó là cuốn "Mẫn và tôi " của Phan Tứ , trong cái hơi thở dồn dập mà thấy thương nó quá. Nó bảo mượn của ông thầy cùng dạy với chị nó . Trường cấp 3 có cả một thư viện sách nên nó nhờ chi mượn đem cho tôi mượn lại .Những lúc ấy tôi thấy nó rạng ngời đẹp . Đôi mắt trong ngần niềm vui. Nó không xinh, người nhỏ thó , nhưng sâu thẳm có gì đó thật dễ mến.

Một hôm không thấy nó đến lớp. Chỗ nó trống vắng làm tôi như mất điểm tựa, ngồi cứ như bị lệch nghiêng về một phía. Bấy giờ mới bước vào năm học được chừng hơn tháng. . Trời se lạnh , rả rích mưa . Mãi gần trưa , giờ của thầy Lai , ông nhìn vào bàn tôi và bảo :

- Anh ngồi xịch ra vị trí của Vinh. Bàn anh bây giờ 4 người. Vinh chuyển trường đi chỗ khác.

Một sự mất mát đầy bất ngờ , tiếc nuối , làm tôi hụt hẫng. Một năm qua chúng tôi bước qua nhiều cung bậc thật khó quên.

Ngồi vào chỗ nó , như một phản xạ tự nhiên , tôi quơ tay vào hốc bàn . Trong đó tôi chạm vào 2 cuốn sách. Tôi ngồi thấp thỏm chờ hết giờ . Nó bỏ quên hay cố ý để lại cho tôi 2 cuốn sách mà tôi yêu thích, như món quà chia tay. Đó là cuốn " Đội thiếu niên du kích Đình Bảng " và một cuốn khác . Mặc dù chẳng có mảnh giấy nào kẹp trong sách , nhưng trang đầu dưới cái tên Lê Thị Minh Thái vẫn thường thấy thì có thêm tên nó - Lê Thị Hồng Vinh , nét chữ nghiêng quen thuộc.

Buổi chiều thả trâu ra đồng tôi mang theo 1 cuốn để đọc. Đầu óc lung bung , chẳng đọc được chữ nào.Cái cảm giác như vừa đánh mất vật gì cứ lảng vảng trong đầu. Bên cái giếng hoang của một cơ quan sơ tán vì bom phá , tôi cứ ngồi nhặt từng viên đá ném xuống đáy giếng. Vang vọng lên những tiếng động vô hồn ...

Bước qua học kỳ 2 lớp 7 , tôi và cu Thắng - 2 trong số 4 thằng thân nhau cùng bàn cũ bất ngờ "rùa" được giải nhất và giải ba kỳ thi học sinh giỏi môn văn toàn huyện về cho trường, cho lớp. Đúng môn thầy chủ nhiệm luôn nên ngoài thư khen tôi được thầy Lai đặc xá cho về bàn cũ sum họp như phần thưởng . ( Năm đó mà thi vẽ máy bay ta bắn nhau với máy bay địch chảy máu chắc chúng tôi đạt giải đặc biệt. Tiếc quá). Rồi lò cò một chân chúng tôi cũng mò được cái bằng cấp 2 danh giá...

Bốn năm sau , thi xong môn cuối cùng kỳ thi đại học , vài ba đứa chúng tôi hè nhau đạp xe hơn ba chục cây số về Vinh coi cho biết cái thành phố nó như thế nào . Ấy là vì có lời rủ rê khích lệ của mấy đứa nhà máy in hiện đang sống ở Vinh nhưng là bạn học hồi cấp 2 với nhau. Hơn bốn giờ chiều chúng tôi lơ ngơ đến Vinh và tấp vào nhà thằng bạn. Chỉ kịp rửa mặt qua loa chúng tôi háo hức đi...xem phố phường. Thành phố thành phéo gì bụi đỏ quạch như nung gạch bám đầy hai bên đường .Thật bất ngờ khi về đứng trước cổng nhà thằng bạn chỉ tay về phía bên kia bảo :

- Cái Vinh , Vinh mắm - hồi học lớp mình nhà nó kia. Bây giờ vú vủng , đít đủng phổng phao thiếu nữ lắm. Bọn mày nhận không ra đâu.

Thì ra hồi đó chị Thái nó chuyển về một huyện gần thành phố Vinh dạy vào đầu năm và nó cũng theo về .

Ăn cơm xong , cả bọn bàn nhau đi rạp 12/9 xem phim cho biết cái sự...lên đời , cho thế giới biết mình là ai . Tôi lấy lý do nhức đầu ở nhà và mon men một mình tìm đến căn nhà của Vinh như thằng trộm. Căn nhà có cánh cổng bằng gỗ sơn xanh im lìm đóng. Ánh đèn xa xa vàng vọt hiu hắt lờ nhờ, nhờn nhợt lạnh. Bên trong , một cây sung xòa bóng tối ngay lối đi thêm phần bí ẩn. Hết đi qua đi lại , lại ngồi bệt xuống lề đường lén lút nhìn cánh cổng . Cả buổi tối không hề một lần mở ra..Mang theo tâm trạng buồn vui lẫn lộn , sáng sớm hôm sau chúng tôi chào thành phố bụi mù về nhà . Trong đầu cứ bịn rịn mãi hình ảnh cánh cổng màu xanh im lìm khóa.

***************

Sài gòn tháng 7 những cơn mưa về chiều . Do mưa nên tôi đến dự đám cưới " ầu ơ " muộn. Nói đám cưới " ầu ơ " là nói những đám cưới được mời mà không hẳn là bạn bè, anh em thân thuộc mà chỉ sơ sơ và thiệp rơi trúng đầu.

Được chỉ dẫn vào cái bàn chỉ có hai gã đàn ông còn toàn là phụ nữ , thật mừng hết biết. Có nghĩa là tránh được thảm họa no bia , được đúng nghĩa đi ăn đám cưới. Ba thằng đàn ông, rót bia nâng lên đặt xuống tùy thích không hề ép nhau. Để xã giao, tôi nâng ly chào bàn. Bất giác cái bớt ở dưới tóc mai của người phụ nữ ngồi cạnh làm tôi giật mình. Cũng góc nhìn này , ngày xưa mỗi lần nhìn qua nó , cái bớt gần bằng đốt tay màu nâu đỏ đập vào mắt tôi đầu tiên. Tôi run run khựng lại , một sự chộn rộn mừng vui khó tả. Nhất định là Vinh mắm . Tôi mạnh dạn chạm khẽ vào ly nước ngọt , mở lời :

- Mời em. Em ở Quận nào.?

Giọng Hà Nội nhẹ nhàng :

- Dạ , em ở ngoài bắc anh ạ.

- Em tên gì ? Tôi bắt đầu hồi hộp chờ câu trả lời.

- Em tên Hòa. Em vào Sài gòn có việc , sẵn dịp đi dự đám cưới con người bạn học ngày xưa bên ông xã .

Ngọn lửa hy vọng trong tôi như bị dội nước. Vinh mắm cũng tầm tuổi này , có chăng hơn bốn chục năm tôi không còn nhớ rõ khuôn mặt . Nhưng cái bớt này , nó quen thuộc không lẫn vào đâu được. Tôi mông lung đắn đo chờ thời gian trôi về cuối buổi tiệc để khỏi làm phiền, dễ bề trò chuyện hơn...

- Em ở Hà Nội à ?

- Không anh . Gia đình em ở Từ Sơn.

Bấy giờ em bắt đầu quan tâm đến tôi vì thấy tôi hơi nhiệt tình . Lác đác thực khách ra về và sự ồn ào cũng giảm bớt . Tôi buột miệng :

- Nhưng quê gốc của em là Vinh chứ ?

- Dạ đúng rứa.

Tôi thở phào nhẹ nhõm. Hy vọng lại chập chờn lóe lên .

- Nhà có cánh cổng màu xanh . Bên trong có một cây sung cạnh lối vào. Đúng không?

Cái ngạc nhiên và tò mò bấy giờ hiện lên về phía em .Em nhìn vào tôi thăm dò :

- Đấy là nhà bố mẹ em xưa. anh Quang em xây mới khác xưa rồi .Thế anh là bạn anh Quang hay bạn chị Thái ?

Đến đây thì tôi mừng lắm. không nhầm lẫn được nữa rồi. Tôi khí thế:

- Không . Anh là bạn với em gái của hai người ấy !

Đôi mắt Hòa ngại ngùng :

- Chịu thua thôi em không nhớ.

Một cảm giác run run tôi thắc mắc :

- Sao em lại là Hòa ? phải là...là .. Vinh , Lê Thị Hồng Vinh chứ !

Hòa cúi xuống ra chiều suy nghĩ . Cái bớt như đỏ thêm lên . Trong khoảng khắc để tìm và nhớ đến những khuôn mặt thân quen một thời xa xưa thật sự khó ,

- Vâng , Hòa là tên ở nhà lấy tên con gái đầu để gọi . Em không thể nhớ anh là ai, nhưng chắc chắn một người thân quen gia đình em ở Vinh .

Bấy giờ khách khứa vãn đi nhiều. Trong bàn mấy người ngồi cùng đã lục đục về . Tôi chìa tay :

- Chúng ta ra trước sảnh nhé.

Ngoài sảnh, nhiều người đợi chờ mưa tạnh nhưng trời vẫn vần vũ mưa. Mưa Sài Gòn ngày xưa nhoáng nhoàng mau tạnh , nay mắc chứng như ngoài bắc , kéo lê rê . Tôi nắm tay kéo Vinh mắm về phía cuối sảnh , sau mấy hàng cột.

Chúng tôi dừng lại. Trong tôi dập dờn cảm xúc. Nếu không có vết bớt kia chắc muôn đời chẳng nhận ra nhau.

- Cuốn sách Đội du kích thiếu niên Đình Bảng là viết về Đình bảng Bắc ninh đấy. -Tôi cởi mở ngay câu đầu tiên để hy vọng Vinh nghĩ về một cuốn sách.

Em vẫn tư lự và có phần lo ngại , ậm ừ không nói.

Trong tôi dâng tràn một cảm xúc vừa luýnh quýnh vừa bồn chồn nhớ về những cuốn sách truyện ngày xưa. Tôi nắm tay Vinh thốt lên :

- Vinh còn nhớ Huy Toàn vẽ minh họa cho cuốn Đội du kích thiếu niên Đình Bảng không ? Khuôn mặt bầu bầu đó.

Chỉ một chút ngập ngừng Vinh ngờ ngợ :

- Tân à - phải Tân hay vẽ tếu táo không?

Sau cái gật đầu là phút giây vỡ òa niềm vui. Vinh ôm lấy vai tôi vừa lắc vừa hỏi.

- Tân à - Sao để râu ria già thế? Có theo nghề họa sĩ không?

Nó ngồi thụp xuống ôm mặt .Tôi cúi xuống trả lời vừa đủ nó nghe :

- Ừ , mình đây , họa sĩ vẽ lam nham của lớp đây Vinh mắm!

Ngoài trời rào rào những hạt mưa xiên gợi nhớ nét chữ nghiêng nghiêng thưở nào. Lần đầu tiên tôi nhận thấy tiếng ào ào của mưa như tiếng hoan ca giờ ra chơi từ xa xưa vọng về . Những tiếng cười rải đầy sân trường trong veo tinh khiết, luôn thức dậy bất cứ lúc nào trên đường đời gập ghềnh sau này.

Kỷ niệm tuổi học trò nhiều khi chẳng là gì . Nhưng cũng có những kỷ niệm luôn ngọ nguậy suốt dọc đường đời và thấy niềm vui lây lan như được trở về tuổi thơ dữ dội ngày nào khi mà tuổi xế chiều đã hiu hắt nắng.