MẸ KIẾP ! LỆCH NHỊP .

LỆCH NHỊP 

Tiếc mình tuổi chẳng còn xanh

Để em giờ lại hoá thành người ta

Giận mình trẻ chẳng trồng na

Giờ nhìn trái chín thơm qua ngõ người

Éo le chắc lép là trời

Bắt tôi lệch nhịp với người tôi yêu

Em là sáng, tôi là chiều

Ban trưa ở giữa với nhiều nhớ mong

Biết rồi em sẽ lấy chồng

Tôi về sống với tình không một đời .

Thương chồng em, thương vợ tôi

Thương bao đôi lứa trên đời lệch nhau.

                                                                              Bùi Hoàng Tám


          Thi phẩm hay phải nói được cái triết lí cuộc đời một cách giản dị, cụ thể, chi tiết mà khái quát, vừa mới mẻ vừa muôn thuở. Làm nên điều đó cậy nhờ nhiều yếu tố, trong đó ngôn từ đóng vai trò quan trọng. Lệch nhịp của Bùi Hoàng Tám có thể xem là một bài thơ như thế.
          Lệch nhịp là cái trớ trêu như trò đùa của số phận, là một mặt bi kịch tình yêu, thứ bi kịch muôn thủa của con người.
          Nhân vật trữ tình bài thơ - chàng trai đã đi qua cái tuổi xuân xanh, ngồi ngẫm lại, tính sổ cuộc đời được  thấm thía vô hạn với cái bi kịch lỡ làng của mình.
                               Tiếc mình tuổi chẳng còn xanh 
                             Để em giờ lại hoá thành người ta.
                               Giận mình trẻ chẳng trồng na
                         Giờ nhìn trái chín thơm qua ngõ người.
Tiếc nuối, ân hận rồi giận trách là những cung bậc cơn bão lòng đang diễn ra trong tâm hồn chàng trai. Trách người tráo trở, bội bạc thì đã đành, nhưng đây lại là trách giận chính mình vì thế mà xót xa, tiếc nuối không thể nào nguôi quên. Em đã hoá thành người ta, một sự xót xa, lạnh lùng, xa ngái. Trái chín lại thơm ở ngõ người, thật trớ trêu! Ông Tạo sao khéo đùa người! Mỗi cặp lục bát với cấu trúc đối lập, trùng điệp ( tuổi chẳng còn xanh/ giờ; trẻ/ giờ ), kết hợp với điệp ngữ ( giờ/ giờ ), nhất là phụ âm ( gi ) lặp đi, lặp lại ( giờ-giận-giờ ) như một sự day dứt, đay nghiến chính mình.
          Đang giận mình bỗng quay sang trách ông trời chắc lép- lắm tính toán,bỡn cợt, chơi trò ú tim Bắt tôi lệch nhịp với người tôi yêu. Thì ra những toan tính của con người đều nằm ngoài sự sắp đặt của trời đất. Nói theo ngôn ngữ nhà Phật đó là cái duyên có gốc nguồn nhân quả.
 Lệch nhịp là không ăn khớp với nhau, mà suy cho cùng, ở đời này, nhiều bi kịch của con người đều xuất phát từ đó. Đoạn thơ làm ta bất giác nhớ đến khúc ca xưa:
                   Anh đến tìm hoa thì hoa dã nở
                   Anh đến bến đò thì đò đã sang sông
                   Anh đến tìm em thì em đã lấy chồng...

     Chỉ có điều, bi kịch của chàng trai trong khúc hát dân ca là bi kịch lỡ nhịp, còn ở đây là lệch nhịp nên không chỉ tiếc nuối mà còn có cả đau xót. Vì thế, lời thơ của Bùi Hoàng Tám day dứt, xa xót hơn nhiều.
          Sự lệch nhịp giữa anh và em sao mà diễn ra như thế? Bút pháp đối lập kết hợp với hình thức chẻ  đôi cả câu lục và câu bát được Bùi Hoàng Tám khai thác khá triệt để không chỉ thể hiện sự lệch pha, lệch nhịp mối duyên tình mà còn bộc lộ tâm trạng vời vợi nhớ mong sầu tủi của chàng:
                             Em là sáng/ tôi là chiều
                   Ban trưa ở giữa/ với nhiều nhớ mong.                           
          Nhớ mong nhiều khi là chiếc cầu nối để ta gần nhau hơn, anh được gần em, thậm chí em ở trong anh, nhưng ở đây Em là em, anh vẫn cứ là anh (Xuân Diệu ). Nỗi nhớ đã mất đi phép nhiệm mầu của nó khi nhà thơ cố tình đặt em đứng đầu một vế và anh ở mãi vế bên kia. Anh và em là hai đơn thể không thể nối liền như sáng và chiều :                   
                            Biết rồi em sẽ lấy chồng
                       Tôi về sống với tình không một đời
          Câu thơ dứt tình mà nghe sao đòi đoạn xót đau. Sống nốt là một thái độ buông xuôi, phó mặc cho định mệnh. Mất tình yêu, dù đơn phương cũng là mất tất cả, cuộc sống chỉ còn là sự tồn tại vô nghĩa. Có thái độ sống tiêu cực ấy cũng dễ hiểu, dễ cảm thông. Song oái oăm thay, lí trí thì buông xuôi nhưng lòng lại níu giữ ; ba thanh trắc đi liền giữa câu thơ (sống- nốt- một ) như mũi dao đâm sâu vào tâm hồn để lại vết thương lòng không gì xoa dịu được. Song thương nhất, hay nhất, nhân văn nhất là hai câu kết của bài thơ :
                             Thương chồng em, thương vợ tôi 
                       Thương bao đôi lứa trên đời lệch nhau.
          Điệp từ thương cùng với hình thức chẻ đôi ở mức cao hơn, chẻ cả hai vế 6-8 đã giãi bày sự cảm thông, chia sẻ sâu sắc với bi kịch có tính nhân loại.Thương vợ tôi thì đã rõ, bởi nào cô ta có được tôi yêu. Nhưng sao lại thương chồng em... ? Có  lẽ do quá yêu em nên chàng trai nói quá lên. Tình yêu có phép nhiệm màu, khi chủ thể say đắm yêu người đến cao độ thì dường như yêu hộ cho cả đối tượng. Còn hẳn gì cô gái ở đây đã không hạnh phúc, ít nhất vẫn sống yên ổn trong nghĩa vợ chồng. Yêu là đau khổ, cái triết lí muôn đời không thay đổi như định mệnh găm cắm vào con người. Cái đẹp cao quý của câu thơ là từ bất hạnh của bản thân mà ngẫm được nỗi đau nhân loại, ngộ được cái triết lí nhân sinh tình yêu là bể khổ.
          Trong cuộc sống xô bồ hiện nay, với sự hiện diện đa sắc của dàn thơ trẻ đương đại, những tưởng lục bát đã lên rêu, nào ngờ những dòng lục bát dung dị của Bùi Hoàng Tám vẫn toả sáng và giành được khá nhiều sự đồng cảm, chia sẻ từ phía độc giả nhiều thế hệ. Có lẽ cái tài hoa thiên phú của người làm thơ là ở chỗ, khi đã làm chủ những vần điệu, câu chữ, lại được bắt gặp sự thăng hoa của cảm xúc thì rung lên những giai điệu hồn nhiên nhất của tâm hồn.
           ( Lời bình của cô giáo Lương thị Vân Anh - PTTH Qùy hợp 2 - Nghệ an  )

                                           ******************

   Dưới ngòi bút sắt nét , đậm chất chuyên môn, bài bình trên đây như nâng cánh gió lộng cho bài thơ thi sĩ họ Bùi. Người đọc ngoài cảm nhận được cái hay còn vỡ ra thêm nhiều điều từ những vần lục bát dung dị .
   Một chút hoài niệm , một chút bao dung , một chút nuối tiếc ,tác giả đã thổi bùng ngọn lửa tình yêu đầy vị tha trong mỗi con người chỉ qua mấy vần lục bát ma mị ! Cái hay nữa là , cách sử dụng ngôn từ ma lực , hơi xót xa ,luyến tiếc,  cài đặt trong từng cặp lục - bát của tác giả dễ làm đê mê mọi người dù rằng chuyện chẳng có gì mới lạ .Tiếng tự tình của tác giả cũng là tiếng nói đồng cảm của mọi người khi đọc xong bài thơ. Đọng lại một chút day dứt , một chút mềm lòng và thấy mình bỗng lớn lên theo tình người , tình yêu thương nhân loại...
  Ngoài bài thơ "Lệch Nhịp" trên , Bùi hoàng Tám còn để lại trong lòng người đọc các bài thơ tự tình khác như -" Nhậu với chồng cũ của vợ" -" Đám cưới vợ cũ."..đầy bao dung và chân thành , khắc họa và gieo cái nhìn đậm chất nhân văn trong mỗi con người ...
  Bùi Hoàng Tám là thi sĩ đất lúa Thái bình. Nhiều người biết đến ông không phải từ những vần thơ tự tình ma lực ấy , mà mọi người biết đến ông qua bài thơ tự tình Lệch nhịp khác . Có một bài thơ Lệch Nhịp khác . Nói đến Thi sĩ họ Bùi thì không thể không nhắc đến bài thơ nổi tiếng  này. Vì nó làm ông nổi tiếng . Chuyện là thế này. 
 Bùi Hoàng Tám vốn thích thơ , nhiều lần ông làm thơ gửi đăng báo, nhưng mịt mù , không thấy gì. Ông buồn lắm  nhưng vẫn miệt mài , đam mê làm thơ gửi đăng báo. Rồi một ngày, bài thơ đầu tiên được in lên báo , mà lại báo Văn Nghệ - Tuần báo văn đàn nổi tiếng nhất lúc bấy giờ - Thời Nguyên Ngọc ( tác giả của Đất nước đứng lên ) làm Tổng biên tập . Phải nói là ông vui mừng quên ăn quên ngủ. Ông so sánh niềm vui  thơ mình đăng báo to lớn hơn cả khi Bil Clinton nhận kết quả trúng cử tổng thống nước Mỹ.
 Trong niềm hân hoan có thơ đăng báo ấy, ông thỏ thẻ , hồi hộp chia sẻ với vợ. Vợ ông trợn mắt, quát -  Thơ với thẩn, dí L...vào thơ í ! Cho đáng kiếp, tơ tưởng thơ với chả  thẩn ! Rồi xua ông đi dọn hàng để bán. Tuy cụt hứng nhưng trong ông bỗng nhiên hình thành 2 câu lục bát rất thật .
         Vợ tôi dở dại dở khôn
   Ngày dăm bảy bận dí L...vào thơ.
 Phụ nữ trước ngày cưới , thường thích tặng thơ và hoa hồng. Sau thành vợ thành chồng thì sức nặng của cơm áo gạo tiền với thiên chức làm vợ,làm mẹ ,  họ thường khó nhọc nuốt thơ vào lòng và tống nó ra ngoài , dành chỗ cho cái ăn cái mặc . Cái nhìn đầy tính thực dụng.Thơ thẩn chẳng mài ra mà ăn được.Với lại , cái danh xưng nhà thơ chỉ là oai oai , chỉ là nhưng nhít , Hữu danh vô thực chứ có đánh đổi được gạo đâu... Đậm chất nông thôn miền quê lúa.
  Từ 2 câu thơ này do Bùi Hoàng Tám chủ xướng ,các nhà thơ Kim Chuông ( Thái bình), Nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo ( Tác giả của ca khúc- Khúc hát sông quê ), Họa sĩ Hà Trí Dũng ( Điêu khắc ) cùng một số người khác ,đã mỗi người thêm vào một chút thành bài thơ cũng tạm gọi là Lệch nhịp gắn chặt vào tên tuổi Bùi Hoàng Tám .
 Xin chép cả bài thơ của " Tổ hợp văn chương " này. 
        Vợ tôi dở dại dở khôn
   Ngày dăm bảy bận dí l...vào thơ
        Tôi thì ra ngẩn vào ngơ
   Ngày dăm bảy lượt dí thơ vào l....
        Kỳ này trao giải Qúy Đôn
   Đề nghị xét cả cho l...và thơ
       Mấy tay giám khảo ất ơ
   Lại đem bỏ tuốt cả thơ ra ngoài !( Không xét)
Thế có tệ không cơ chứ ! Giaỉ thưởng mang tên Lê Qúy Đôn chỉ xét mỗi cái ...ấy ! 
Mặc dù Bùi Hoàng Tám - Hội viên Hội nhà văn Việt nam - chỉ nhận một phần tư bài thơ là của mình , nhưng mọi người vẫn xem ông là tác giả . Lệch nhịp không làm ông nổi tiếng mà chính bài ...Lục bát gieo vần..ÔN rõ mười mươi này mới làm nên tên tuổi của Thi sĩ Bùi Hoàng Tám!

                            *******************************

                                               Làm sàm mấy chữ cho vui
                                          Phòng khi mưa gió lui cui một mình.
                                               Thì đem lục bát tự tình
                                          Đọc lên thấp thoáng bóng mình , bóng em !